Opis zajęć
Wspólny semestr
Studia Miejskie na UW to studia magisterskie trwające dwa lata. Pierwszy semestr ma charakter rozpoznawczy: studenci zostaną zapoznani z podstawowymi teoriami w studiach miejskich, różnymi uwarunkowaniami rozwoju miast, a także elementarnymi metodami badań miast i urbanizacji. Zajęcia w tym semestrze będą prowadzone dla wszystkich studentów. Pod jego koniec studenci otrzymają możliwość wyboru modułu, w którym kontynuować będą studia przez kolejne trzy semestry. Wybór modułu pozwoli studentom skupić się na jednym z podstawowych aspektów (przestrzenny, społeczny lub ekonomiczno-prawny) problematyki miejskiej i zdobyć specjalistyczną wiedzę związaną z wybranym przez siebie obszarem.
Zajęcia w pierwszym semestrze zostały podzielone na trzy bloki:
- Teorie w studiach miejskich (120h) – teorie klasyczne i współczesne
- Metody badań (120h) – ilościowe, jakościowe społeczne, humanistyczne i przestrzenne
- Uwarunkowania rozwoju miast (120h) – kulturowo-społeczne, historyczne, polityczno-prawne, ekonomiczno-technologiczne, przyrodniczo-przestrzenne
Opis zajęć
1. Teorie w studiach miejskich (120h)
We współczesnych studiach miejskich nie ma jednej wiodącej teorii, która pozwalałaby w sposób całościowy zrozumieć fenomen miasta i naturę procesów urbanizacyjnych. Zamiast tego, badacze i badaczki posługują się różnego rodzaju pojęciami, które stanowią swoiste „okna” poprzez które można obserwować miasto i miejskość. W tym bloku zajęć studenci będą mogli zaznajomić się z podstawowym zestawem pojęć, które wejdą w skład ich analitycznej „skrzynki narzędziowej”, do której będą mogli potem sięgać przy własnej pracy badawczej. Teorie zostały podzielone na dwie części: klasyczne, obejmujące teksty i debaty z wieku XX i dotyczące najczęściej miast Zachodu oraz współczesne, obejmujące teksty i debaty z ostatnich dwóch dekad, dotyczące przede wszystkim współczesnej, planetarnej urbanizacji, której lokomotywą stały się miasta Globalnego Południa. Wykład i konwersatorium „Klasyczne teorie” odbędzie się w formule zajęć zblokowanych w 7 tygodni, a następnie przez kolejne 7 tygodni odbywać się będzie wykład i konwersatorium ze teorii współczesnych.
1.1 Wykład: Klasyczne teorie w studiach miejskich (30h)
Głównym tematem zajęć będą tzw. klasyczne teorie miasta: formułowane od lat 20-tych XX wieku koncepcje szkoły chicagowskiej, ujęć kulturalistycznych, neoekologicznych, makrostrukturalnych czy funkcjonalnych. Pojęcia tych teorii posłużą przedstawieniu szerszej problematyki miejskiej: procesów segregacji i selekcji, zmian w interpretacjach czasu i przestrzeni, dynamiki wyłaniania się głównych aktorów oraz stosunków władzy zarówno w mieście, jak w odniesieniu do państwa i rynku. Ujęcia kulturalistyczne dostarczą kategorii do spojrzenia na miasto jako przedmiot/źródło praktyk dyskursywnych, jako przedmiot doświadczenia, pole komunikacji (także artystycznej). Wreszcie, koncepcje makrostrukturalne zostaną wykorzystane do prezentacji zmian struktur społecznych w rezultacie procesów urbanizacji.
Koordynatorka: prof. Grażyna Woroniecka (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych – ISNS)
1.2. Konwersatorium: Klasyczne teorie w studiach miejskich (30h)
Kurs oparty jest na bliskiej lekturze i dyskusji nad najważniejszymi tekstami dla XX-wiecznych studiów miejskich. W oparciu o teksty zarówno polskich jak i zagranicznych badaczy, omówione zostaną m.in. następujące zagadnienia: społeczne wytwarzanie przestrzeni (B. Jałowiecki), ekologia miejska i miasto w szkole chicagowskiej (R.E. Park, L. Wirth), kwestia miejska (M. Castells), funkcjonalizm (Le Corbusier), sieci i miasto globalne (U. Hannerz, S. Sassen), codzienność miasta i upodmiotowienie jego użytkowników (M. de Certeau), szata informacyjna (A. Wallis), życie po miejsku (M. Czerwiński, J. Jacobs), prawo do miasta (H. Lefebvre), gentryfikacja (N. Smith), reżim miejski (I. Sagan), miasto a rozwój kapitalizmu (D. Harvey).
Koordynator: dr hab. Włodzimierz Pessel (Instytut Kultury Polskiej – IKP)
1.3. Wykład: Współczesne teorie w studiach miejskich (30h)
Czym jest zjawisko planetarnej urbanizacji i jakie znaczenie dla tego czym jest miasto i miejskość ma przeniesienie się epicentrum światowej urbanizacji z Zachodu do miast Globalnego Południa? Czy żyjemy na planecie slumsów, jak twierdzi M. Davis, a może w jednym wielkim przedmieściu, jak uważa R. Keil? Dlaczego kryzys z 2008 roku rozpoczął się od krachu na rynku nieruchomości? Wykład będzie stanowił „wycieczkę” po najważniejszych współczesnych megamiastach, od Los Angeles i Nowego Jorku, przez Bogotę, Sao Paulo, Lagos, Kiszasę, Warszawę, Tallin, Teheran, Pekin, Jakartę aż po Tokio. Każde z nich ujawnia któryś z wielu aspektów zjawiska planetarnej urbanizacji, analizowany przez takich badaczy jak M. Davis, J. Hoston, D. Harvey, F. De Boeck, Maliq Simone, N. Brenner, R. Keil, czy R. Koolhaas.
Koordynator: dr hab. Kacper Pobłocki (Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych – EUROREG)
1.4. Konwersatorium: Współczesne teorie w studiach miejskich (30h)
Kurs oparty jest na bliskiej lekturze i dyskusji nad najważniejszymi tekstami dla współczesnych studiów miejskich. W oparciu o najnowsze teksty i badania, omówione zostaną następujące zagadnienia, teorie i pojęcia: międzymieście (T. Sieverts), kwestia skali i polityka skali (N. Brenner, N. Smith), spójność przestrzenna miasta (D. Harvey), miasto jako idea polityczna (K. Nawratek), obywatelstwo miejskie (J. Holston), planetarna urbanizacja i jej krytyka (N. Brenner i Ch. Schmid), metabolizm miasta (M. Gandy), ekologia polityczna urbanizacji (E. Swyngedouw), płeć a miasto (F. Tonkiss), klasa kreatywna i jej krytyka (R. Florida), nowy urbanizm i jego krytyka (J. Gehl), pułapki partycypacji (M. Miessen), fenomen ruchów miejskich, placemaking i inne.
Koordynatorki: dr Dorota Celińska-Janowicz (EUROREG), dr Katarzyna Wojnar (EUROREG)
2. Uwarunkowania rozwoju miast (120h)
Celem niniejszego bloku zajęć jest zapoznanie studentów i studentek z najważniejszymi czynnikami, które wpływają na kształt współczesnych miast. Czynniki te podzieliliśmy na dwie grupy: społeczno-kulturowo-historyczne (60h zajęć) oraz instytucjonalno-strukturalne (60h zajęć). Suma tych czynników daje nam całościowy obraz tego jakie procesy i zjawiska wpływają na to, czym jest dziś miasto i miejskość. Zajęcia będą prowadzone w formie wykładu z elementami konwersatorium, a wiele z nich prowadzone będzie przez kilku prowadzących.
2.1 Historyczne uwarunkowania rozwoju miast (30h)
Wykład prezentuje podstawowe zagadnienia związane z powstaniem i rozwojem form życia miejskiego na ziemiach polskich od początków XIII do końca XIX w. Omawiane będą charakterystyczne cechy procesów urbanizacji w poszczególnych okresach (średniowiecze, nowożytność, wiek XIX), kształtowanie się samorządu miejskiego i systemów prawa niemieckiego, charakterystyczne cechy kultury miejskiej średniowiecza, jej przemiany w okresie nowożytnym oraz kształtowanie się układu przestrzennego miast w okresie XIII-XVII w. Następnie omawiane będą zmiany krajobrazu urbanistycznego i kultury miejskiej ziem polskich związane z kształtowaniem się nowoczesnych miast. Przedmiotem analizy będą różnego rodzaju zjawiska społeczne i kulturowe zachodzące w XVIII i XIX w.: rozwój infrastruktury, rozwój przestrzenny i jego uwarunkowania, nowa zabudowa miejska, a także tworzenie się społeczności wielkiego miasta, ich kultura codzienna i obyczajowość.
Koordynatorki: prof. Małgorzata Karpińska (Wydział Historyczny – WH), prof. Agnieszka Bartoszewicz (WH)
2.2. Społeczno-kulturowe uwarunkowania rozwoju miast (30h)
Wykład będzie stanowił przegląd i omówienie m.in. następujących zjawisk we współczesnych miastach : struktura więzi społecznych w środowisku zurbanizowanym, jej uwarunkowania i wpływ na procesy miejskie, zależności pomiędzy tą strukturą a kapitałem społecznym i jego wpływem na rozwój miasta, procesy utraty legitymizacji władzy i dyskursy roszczeniowe, migracje wewnętrzne i zewnętrzne, procesy demograficzne, starzenie się społeczeństwa, formy zamieszkiwania, relacja między działalnością instytucji kultury a rozwojem miasta, sposoby wykorzystania dziedzictwa kulturowego i kapitału kulturowego jego mieszkańców jako czynników rozwoju miasta oraz o wpływ działań rozwojowych podejmowanych przez miasto na zmiany w różnych obszarach i aspektach kultury.
Koordynatorka: dr hab. Magdalena Łukasiuk (ISNS)
2.3 Polityczno-prawne uwarunkowania rozwoju miast (20h)
Wykład będzie omawiał otoczenie instytucjonalne, w którym funkcjonują samorządy miejskie, wyłaniane w wyborach władze miast i lokalna administracja. Studenci zapoznają się studentów z podstawowymi pojęciami i teoriami używanymi w badaniach polityki miejskiej i ekonomii politycznej samorządów miejskich. W szczególności poruszone będą tematy takie jak: samorządność terytorialna we współczesnych demokracjach, wzorce decentralizacji, autonomia lokalna, ustrój miast, horyzontalne relacje władzy w samorządach, miasto jako demokracja przedstawicielska: wybory lokalne i reprezentacja polityczna, miasta w sieciach współpracy, instytucjonalizacja zarządzania metropolitalnego, modele zarządzania strategicznego w miastach i obszarach metropolitalnych.
Koordynator: dr Adam Gendźwiłł (Wydział Geografii i Studiów Regionalnych – WGSR)
2.4 Ekonomiczno-technologiczne uwarunkowania rozwoju miast (20h)
Wykład przedstawia wybrane elementy ekonomiki miast wyjaśniające procesy powstawania i rozwoju miast oraz użytkowania ziemi w mieście, a także najważniejsze przemiany technologiczne wpływające na funkcjonowanie miast. W pierwszym bloku poruszone zostaną m.in. zagadnienia dotyczące bazy ekonomicznej, korzyści aglomeracji, renty gruntowej oraz struktury przestrzennej miasta, które stanowią efekt działania sił rynkowych. Druga część wykładu poświęcona będzie wpływowi przemian technologicznych wynikających z rozwoju gospodarki informacyjnej na mobilność ludzi, funkcjonowanie ośrodków miejskich, a także zarządzanie miastem.
Koordynator: prof. ucz. Maciej Smętkowski (EUROREG), dr hab. Agnieszka Olechnicka (EUROREG)
2.5 Przyrodniczo-przestrzenne uwarunkowania rozwoju miast (20h)
Wykład będzie wprowadzeniem do problematyki ekosystemów miejskich i systemu przyrodniczego miasta. Poruszone będą także kwestie środowiska oraz jego ochrony w ramach polityk miejskich, podnoszenie jakości środowiska oraz poprawa warunków życia w mieście, a także współczesne zagrożenia naturalne dla miast (ekstremalne zjawiska przyrodnicze – powodzie miejskie, susze i ich wpływ na warunki życia w mieście, temperatura ekstremalna, burze i inne zjawiska atmosferyczne itd.). Zagrożenia te osadzone będą w kontekście zmian klimatu. Wreszcie, omówione będą kwestie zdolności adaptacyjnych, recyklingu zasobów wodnych, błękitno-zielonej infrastruktury, renaturyzacji i rewitalizacja wód powierzchniowych, miasta-gąbki i miasta odporne – resilient city.
Koordynator: prof. ucz. Artur Magnuszewski (WGSR)
3. Metody badań miejskich (120h):
W tym bloku zajęć studenci zostaną zapoznani z wachlarzem podstawowych metod badawczych używanych w studiach miejskich. Zajęcia będą miały charakter ćwiczeniowo-warsztatowy z silnym komponentem praktycznym oraz ukierunkowane będą na rozwój umiejętności pracy w zespole. Studenci, którzy będą mogli udokumentować kompetencje w zakresie poszczególnych metod (na przykład dzięki ukończonym studiom pierwszego stopnia) będą mieli możliwość przepisania tych zajęć.
3.1 Wprowadzenie do metod ilościowych (30h)
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi metodami badań ilościowych, w tym przygotowanie ankiet oraz ich analiza. Ponadto na zajęciach omawiane będą następujące zagadnienia: dane wykorzystywane w badaniach miejskich, rodzaje danych, źródła danych wtórnych i podstawowe informacje o metodach zbierania danych pierwotnych, metody pomiaru i skale pomiarowe, weryfikacja danych, wizualizacja z wykorzystaniem podstawowych narzędzi, formułowanie i testowanie hipotez, podstawowe analizy statystyczne z wykorzystaniem ogólnodostępnego oprogramowania, rodzaje zmiennych, opis statystyczny, miary tendencji centralnej i rozproszenia, rodzaje rozkładów, korelacja.
Koordynatorzy: dr Adam Płoszaj (EUROREG), prof. ucz. Mikołaj Herbst (EUROREG)
3.2 Wprowadzenie do metod jakościowych w badaniach społecznych (30h)
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi metodami i technikami badań jakościowych w naukach społecznych ze szczególnym uwzględnieniem badań terenowych. Najpierw omówione zostaną podstaw teoretyczne konstruowania metodologii badań, a następnie techniki realizacji badań za pomocą wywiadów indywidualnych (z uwzględnieniem ich rodzajów), grupowych wywiadów zogniskowanych, tzw. fokusów (z uwzględnieniem realizacji fokusów on-line) oraz obserwacji (z uwzględnieniem jej typów). Będziemy tworzyć scenariusze do wywiadów i obserwacji oraz symulacje badań terenowych. Zostanie położony nacisk na sposobu doboru próby badanej pod kątem metodologicznym i etycznym.
Koordynator: dr Tomasz Sobierajski (ISNS)
3.3. Wprowadzenie do metod badań humanistycznych (30h)
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z metodami trans- i interdyscyplinarnych badań humanistycznych, a w szczególności najnowszymi metodami związanymi z zastosowaniem idei laboratorium humanistycznego, humanistyki zaangażowanej, krytycznej i afirmatywnej (np. etnografii wielostanowiskowej i wizualnej, czy historii mówionej). Metody humanistyczne omówimy zarówno jako narzędzia do badania mediów miejskiego doświadczenia kulturowego, jak i różnych form jego medialnych reprezentacji (miejskie narracje, miejsce pamięci i pamięć kulturowa, tożsamość miejsca, formy konceptualizowania i konstruowania miasta w różnych mediach).
Koordynatorki: prof. ucz. Agnieszka Karpowicz (IKP), dr hab. Marta Rakoczy (IKP), współprowadzenie dr hab. Mikołaj Madurowicz (WGSR)
3.4. Wprowadzenie do metod przestrzennych (30h)
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi narzędziami służącymi opisowi przestrzeni i wyjaśnieniu jej organizacji oraz funkcjonowania w różnych wymiarach (urbanistyczno-architektonicznym, społeczno-gospodarczym, przyrodniczym) i skalach (skala miasta, dzielnicy, sąsiedztwa). Studenci nabędą praktyczne umiejętności stosowania narzędzi geoinformatycznych do pozyskiwania, analizy i wizualizacji cyfrowych danych przestrzennych. Zapoznają się także z funkcjonalnością GIS, jako narzędzia do analiz i modelowania złożonych zależności przestrzennych oraz poznają techniki analiz funkcjonalno-przestrzennych stosowanych przez urbanistów i architektów.
Koordynator: dr hab. inż. arch. Jacek Kwiatkowski (WGSR)
3 – Interdyscyplinarne polemiki miejskie (30h)
Przedmiot stanowi forum prezentacji najnowszych badań z dziedziny studiów miejskich oraz plenarnej dyskusji badaczy i badaczek ze studentami. Każdego tygodnia wykład przedstawi specjalnie zaproszona osoba, a po wykładzie odbędzie się otwarta dyskusja. Cykl tych wykładów będzie tak dobrany, ale uwypuklić różnorodność i wielość perspektyw we współczesnych studiach miejskich.
Koordynatorzy: dr hab. Kacper Pobłocki (EUROREG), dr hab. Magdalena Łukasiuk (ISNS), dr hab. Włodzimierz Pessel (IKP)
Moduły
Pod koniec pierwszego semestru studenci będą mieli możliwość wyboru jednego z trzech modułów, w ramach których kontynuować będą studia i wybierać seminarium magisterskie, tzn. modułu społeczno-kulturowego, ekonomiczno-politycznego lub przestrzennego. Moduły realizowane są w drugim semestrze w ten sposób, że zajęcia zestawione są w tematycznych, po części interdyscyplinarnych blokach. Studenci mogą zatem wybierać zajęcia bardziej sprofilowane albo bardziej przekrojowe. Dzięki temu mają szansę poznać specyfikę poszczególnych modułów, zanim rozpoczną drugi rok studiów.
Student na drugi semestr wybierając zajęcia modułowe zestawione w bloki tematyczne decyduje się na: 30 godzin seminarium magisterskiego w formule przygotowawczej (warsztatowej) i 150 godzin zestawionych w ramach wybranych bloków tematycznych. Razem: 180 godzin do wyboru.
Oferta bloków w II semestrze roku akademickiego 2023-24
BLOK 1: Władza i demokracja lokalna (60 godz.)
- Demokratyczne procesy miejskie (30 godz.)
- Konflikt w mieście – ruchy miejskie, mobilizacja, obywatelskość (30 godz.)
BLOK 2: Planowanie przestrzenne jako komponent społecznego wytwarzania przestrzeni (60 godz.)
- Prawne i finansowe aspekty funkcjonowania polskich miast (15 godz.)
- Miasto jako przedmiot badań gospodarki przestrzennej (15 godz.)
- Programowanie i planowanie rozwoju miasta (15 godz.)
- System planowania przestrzennego w Polsce (15 godz.)
BLOK 3: Sasiedztwa i wspolnoty lokalne (60 godz.)
- Zróżnicowanie i zmiany w społecznościach miejskich (30 godz.)
- Sąsiedztwa: różnorodność, wyzwania, działania (15 godz.)
- Zróżnicowania przestrzeni miasta (15 godz.)
BLOK 4: Mechanizmy kształtowania przestrzeni (60 godz.)
- Odnowa miasta – współczesne podejścia i praktyki (15 godz.)
- Kreacja przestrzeni miasta odpornego (15 godz.)
- Ekonomia polityczna miast (30 godz.)
BLOK 5: Struktura społeczna miasta i style życia mieszkańców (30 godz.)
- Kulturoznawca w mieście: sploty, klasy, style życia (30 godz.)
BLOK 6: Zróżnicowania przestrzeni – pomiar i interpretacja (30 godz.)
- Rytm funkcjonowania miasta (15 godz.)
- Ewolucja podejść i metod w geograficznych studiach miejskich (15 godz.)
BLOK 7: Komparatystyka (30 godz.)
- Projektowanie interdyscyplinarnych badań miejskich (30 godz.)
Seminarium magisterskie w drugim semestrze ma charakter warsztatowo-przygotowawczy. Studenci otrzymują podstawowe umiejętności związane z prowadzeniem badań oraz pisania pracy naukowej.
Obok modułów prowadzone będą zajęcia dla całej grupy studentów. W drugim semestrze studenci będą doskonalić swój warsztat w metodach ilościowych badań (30h), metodach badań jakościowych (30h) oraz przestrzennych (30h). Odbywać się będzie także seminarium pt. „Interdyscyplinarne polemiki miejskie” będące forum wymiany myśli i dyskusji na najbardziej bieżące i palące tematy miejskie.
W semestrze trzecim i czwartym, w roku akademickim 2024-25 (tj. na drugim roku studiów) realizacja programu studiów w ramach jednego z modułów do wyboru oznacza dla studenta: 60 godzin seminarium magisterskiego w ramach wybranego przez siebie modułu, 300 godzin zajęć z oferty wybranego przez siebie modułu, 120 godzin z dwóch pozostałych modułów, 30 godzin do dowolnego wyboru z całej oferty Studiów Miejskich. Co daje razem aż 510 godzin do wyboru na drugim roku studiów.
Także podczas drugiego roku studiów, w ramach wspólnego przedmiotu „Procesy miejskie”, odbędzie się kilkudniowy wyjazd terenowy do jednego z mniejszych polskich miast, podczas którego studenci i studentki będą mogli przetestować swój warsztat badawczy.
Zobacz program studiów (link do strony WGSR UW)
Praca dyplomowa i egzamin dyplomowy (link do strony WGSR UW)